Przesilenie Zimowe
Czy wiemy, co my właściwie celebrujemy w czasie Świąt Bożego Narodzenia?
Historia Świętego Mikołaja zaczyna się na biegunie północnym. W kraju Tunguskim na Syberii. Jednym z ludów tam mieszkających są Evenki. Ich przeżycie zależy od reniferów. Renifery zaopatrują ludy pólnocy we wszystko: mleko, mięso, futra, tkaniny, wyroby z kości i poroża, służą do transportu, oraz są kulturalną i duchową inspiracją.
Evenki są kulturą szamanów. Słowo “szaman” ma swoje korzenie w tunguskim słowie saman, ktore oznacza “ten/ta, która wie lub zna duchy”
Szamanizm praktykowany w tej części świata był związny ze spożywaniem Muchomora, Amanita muscaria, znanego równiez jako Fly Agaric, Latający Grzyb. Używany był przez szamanów głównie w ceremoniach. Muchomory występują w kolorze jaskrawo czerwonym z białymi kropkamii, rosna tylko pod wiecznie zielonymi drzewami. Wierzono, że grzyby są owocami drzew. Zwyczajowo wierzono, że Fly Agaric był świętym, rodzajem dziewiczo zrodzonej, świętej rośliny. Po zjedzeniu muchomora pojawiają się wizje związane z lataniem.
Muchomory są bardzo toksyczne, dlatego suszono je, aby pozbawić trucizny. Szaman nadziewał czerwone kapelusze muchomora, na gałązki wiecznie zielonego drzewka i suszył. Czyż takie drzewko nie przypominało naszej przystrojonej choinki? Kiedy muchomory zostały już podsuszone, szaman obchodził drzewka i zbierał grzyby do dużej skarpety. Następnie obchodził domy wspołmieszkańców rozdając im porcję grzybów. Mogli wtedy kontynuować proces suszenia. Wieszali je w mniejszych skarpetach, wokół domowego paleniska.
Innym sposobem na pozbycie się toksycznej substancji z muchomora było przefiltrowanie toksyn przez układ pokarmowy. Okazuje się, że renifery są miłośnikami muchomorów. W zimie wykopują je spod śniegu i zjadają, następnie po wysiusianiu jedzą śnieg z własną uryną. Gotowa substancja halucynogenna.
„O piękna reniferko, w swoim porożu nosisz światło błogosławionego słońca”, opowiada węgierska, ludowa, świąteczna śpiewka.
Zanim Święty Mikołaj zaczął przemierzać niebo na swoim rydwanie, to w czasie przesilenia zimowego, reniferka ciągnęła sanie z boginią słońca. Dopiero, kiedy kościół podjął walkę z pogańskimi obrzędami ludowymi, związanymi z czczeniem Wielkiej Matki, reniferkę zastąpiono brzuchatym mężczyzną z białą brodą, w jaskrawo czerwonym płaszczu.
Zimą osobniki męskie zrzucają swoje poroże. To reniferka przemierzała niebo w długie zimowe wieczory, niosąc w swoim porożu życiodajne słoneczne światło. To ona, od czasu neolitu, była czczona jako dająca życie matka. To ona dawała mleko, pożywienie, ubranie i schronienie. To od jej futra zależało przeżycie mroźnej zimy. To jej poroże zdobiło trony i ołtarze oraz głowy szamanek i szamanów. To jej portrety, znajdowały się na ceremonialnych tkaninach, biżuterii, bębnach, tatuażach i na skałach.
Większość szamanów w tamtym regionie to były kobiety, a ich tradycyjne stroje były czerwono białe.
Reniferkę przedstawiano w pozycji przeskakującej lub lecącej w powietrzu z wyciągniętą szyją. Jej poroże symbolizowało drzewo życia, przedstawiane z ptakami, słońcem, księżycem i gwiazdami. Drzewo Życia pozwalało szamanom poruszać się w trzech światach, górnym, środkowym i dolnym. Matka Reniferka, w locie z ciemności starego roku przenosiła światło i życie do nowego.
W przesileniu zimowym progi domów polewano roztopionym masłem, symbolem słońca, jako ofiara, dla Beaivi, ( jedno z imion bogini), aby nabrała siły i leciała wysoko poprzez niebo. Beaivi towarzyszyła często córka. Z podróży wracały, przynosząc zieleń i płodność urodzaju.
Jedną z bogiń związanych z przesileniem zimowym była litewska bogini słońca Saule. Przemierzała niebo w saniach, które ciągnęły reniferki i przez kominy wrzucała bursztynowe grudki, symbole słońca.
Syberyjska legenda głosi, że każdej zimy Bogini reniferka przyjmowała halucynogennego, czerwonego w białe kropki, muchomora. Wspinała się wtedy po drzewie życia. W swoim porożu mogła latać, jak ptaki, do wyższego świata, Królestwa nieba.
Dzień przesilenia to dobry moment, aby przypomnieć sobie zapomnianą boginię zimy, magiczną Reniferkę. Tego dnia spójrz przez okno wysoko na niebo, może uda ci się zobaczyć Matkę Reniferkę przemierzającą niebo z drzewem życia na swojej głowie, postaw w oknie świecę, aby trafiła do ciebie i przyniosła życiodajne światło słoneczne.
Źródła:
https://realitysandwich.com › shaman-claus-the-shamanic-origins-of-christmas
https://gathervictoria.com/2017/12/15/doe-a-deer-a-female-deer-the-spirit-of-mother-christmas/czucie celu i sensu życia,
Historia Świąt Bożego Narodzenia
Od początków istnienia ludzkości, w czasie, gdy na Świecie zapadała ciemność, noc stawała się coraz dłuższa, a dzień krótszy, mieszkańcy Ziemi wypatrywali z niepokojem powrotu Słońca. Bez Słońca niemożliwe jest życie. Bez Słońca nie byłoby roślin, nie byłoby tlenu. Bez tlenu nie byłoby zwierząt no i nie byłoby nas ludzi.
Pochodzimy z różnych kultur, mówimy różnymi językami i praktykujemy różne religie, ale wszyscy tęsknimy za powrotem Słońca na Ziemię, za zimowymi świętami, które nazywamy różnie: Świętami Bożego Narodzenia, Hanuka, Las Posades, Winter Solstice, Yule i in.
Duch tych Świąt jest uniwersalny i niezależnie w jakiej części Świata mieszkamy, skąd pochodzimy, jakie rytuały odprawiamy, wszyscy spotykamy się w pokoju, życzliwości, miłości, wzajemności i harmonii. Boże Narodzenie jest najbardziej rozpowszechnionym synkretycznym rytuałem dzisiejszych czasów. Skupia tradycje i zwyczaje z całego świata i historii naszych dziejów. Rytuały i zwyczaje tego święta mają o wiele dłuższą historię, niż historia chrześcijaństwa.
Powrót Słońca, a co za tym idzie nadziei na życie przypada na 21 lub 22 grudnia. To czas przesilenia zimowego. Solstice (łac, sol-stetit – słońce stoi nieruchomo). Przez sześć dni na północnej półkuli słońce wschodzi na wschodnim horyzoncie w tym samym miejscu, i w tym samym na horyzoncie zachodnim zachodzi. Przez wieki ludzie obserwowali to zjawisko wstrzymując oddech i modląc się, by Słońce zechciało ruszyć się znowu, by światło wróciło w swoim cyklu koła życia, by Bogini poziemnego świata otworzyła swe wrota i pozwoliła, aby Życie wróciło na Matkę Ziemię.
Nasi przodkowie, dawne społeczności plemienne w rytuałach kończącego się cyklu rocznego, zabijali ofiarne zwierzęta, które poprzez ceremonię symbolicznie przejmowały śmierć całej społeczności, i razem ze Słońcem pogrążali się w ceremonii smutku. Powitanie nowego roku odbywało się przy śpiewach i snuciu opowieści o walce śmierci z życiem, suszy z deszczem, umierającym i nowym rokiem. W końcu Słońce dawało się przebłagać i zaczynało swoją wędrówkę od nowa. Starożytni pili, jedli, śpiewali i tańczyli, wracało połączenie ziemi i nieba. Następnie w ceremonii odradzania pokazywali nowemu wschodzącemu słońcu, jak być płodnym, obfitym i silnym, dlatego w dniu przesilenia odbywały się ceremonie orgiastyczne.
Rzymskie Saturnalia wprowadzone ok. V w pne. świętowano od 17 – 23 grudnia dla upamiętnienia panowania Saturna. W ciągu tygodnia Świąt odwracano porządek. Niewolnicy stawali się Panami, a Panowie musieli służyć niewolnikom. Kiedy na koniec Słońce odzyskiwało moc na niebie, Jupiter, bóg sukcesu i dobrego zdrowia, jak każdego roku zwyciężał Saturna i porządek zwykłego dnia powracał do Rzymu.
Jeszcze wcześniej niż rzymskie Saturnalia w Egipcie, cztery tysiące lat temu celebrowano odrodzenie Horusa, boga Słońce, który pojawia się na niebie każdego dnia. Święto Horusa przypadało na 12 miesiąc kalendarza egipskiego i trwało 12 dni, a każdy dzień symbolizował jeden miesiąc. W dzień przesilenia zimowego, dzień narodzin słońca kapłani egipscy, wybiegali ze świątyń o północy, z głośnymi okrzykami: Dziewica powiła! Światło przybywa! Przedstawiali nowo narodzone Słońce w postaci niemowlęcia. Dziewicą, która porodziła Słońce 25 grudnia była semicka niebiańska bogini Astarte.
Ceremonie te przyjęły się w Mezopotamii, gdzie nazywano je Zagmuk. W Mezopotamii czczono rodzimego boga Marduka, boga Stwórcę/Słońce. Babilończycy wierzyli, że Marduk stworzył świat, w którym panował pokój, świat pełen piękna i porządku. Tak było dopóki nie następowała zima, a z nią ciemność, wtedy w siłę rósł Chaos. Niewolnicy i panowie zamieniali się miejscami. Panowie usługiwali niewolnikom, a niewolnicy ustanawiali chwilowe prawa i swój porządek. Koronowano fałszywego króla. Był to jedyny dzień w roku, gdzie plebs mógł robić dokładnie to co chciał bez konsekwencji ponoszenia kary. Kiedy Słońce pozostawało na niebie dłużej był to znak, że Marduk jest na dobrej drodze do zwycięstwa. Świętowano jeszcze 5 dni, biorąc udział w procesjach, wymieniano podarunki. Panowała ogólna radość, bo wracał porządek na następny rok i cykl życie, śmierć, odrodzenie trwał niezmiennie,
W pierwszych czerech wiekach naszej ery w Rzymie rywalizowały ze sobą dwie główne religie monoteistyczne. Kult boga Mitry, Słońca Niezwyciężonego, który przywędrował z legionami rzymskimi z Azji Mniejszej do zachodnich prowincji cesarstwa rzymskiego i chrześcijaństwo.
W pierwszej Zbawiciel Mitra, indoeuropejski bóg światła narodził się ze śmiertelnej dziewicy 25 grudnia. Legenda głosi, że przy jego narodzinach obecny był pasterz i mag. W Rzymie czczono Mitrę jako twórcę życia, dobroczyńcę ludzkości i pośrednika między ludźmi, a bogami. Mitra czynił cuda, wskrzeszając zmarłych i uzdrawiając ślepych Mitraizm cechowała surowa moralność oraz obietnica szczęścia w życiu pozagrobowym, religia ta szczyt popularności osiągnęła w III i pocz. IV w ne.
Zarówno kult Mitry jak i religia chrześcijańska miały wiele podobieństw w swoim dogmacie jak i rytuałach. Ojcowie kościoła tłumaczyli te podobieństwa jako dzieło szatana pragnącego odwieść ludzi od prawdziwej wiary, przez podstępne jej naśladowanie i rywalizację.
Pogańska w tym czasie Europa przywiązana była do swojego stylu życia. Oddawano hołd wielu rodzimym bogom. Wiedziano, czego mają się po swoich bogach spodziewać, jak zjednywać ich przychylność i łaskę, jakie ofiary im składać i kiedy im ufać. Nie było powodu, by przyjmować jedynego boga, którego nie rozumieli i którego nie znali. Dlatego, dla pozyskania wyznawców w Europie chrześcijaństwo przejęło wiele pogańskich praktyk.
Ewangelie nie wspominają o dniu narodzenia Jezusa i wczesny Kościół święta takiego nie obchodził. W rzeczywistości nikt nie wiedział, kiedy tak naprawdę urodziło się Boskie Dziecię i początkowo nie przywiązywano wagi do daty Jego narodzin.
Dopiero w połowie pierwszego tysiąclecia Ojcowie kościoła uznali 25 grudnia dniem Bożego Narodzenia, zapożyczając tę datę od rywalizującego kultu Mitry. Egipscy chrześcijanie przyjęli 6 stycznia za dzień Bożego Narodzenia i w IV wieku data ta przyjęła się na całym wschodzie.
Przejęto też pogańskie rytuały i zwyczaje obdarowywania się prezentami, dekorowania zielenią, święcenia ognia, picia, tańczenia, zawieszenia broni, proklamowania pokoju i zabawy z przyjaciółmi. Poganie przyjęli nową celebrację jako dodany rytuał do ich własnego święta. Wszyscy byli zadowoleni i tak narodziło się w Europie Boże Narodzenie, narodziny chrześcijańskiego Syna Boga Jezusa, Światła Świata.
W 1582 roku papież Grzegorz wprowadził korekty do kalendarza juliańskiego wprowadzając 365 dni w roku i co 4 lata rok przestępny. W ten sposób oddzielił Boże Narodzenie od świętowania przesilenia zimowego i czczenia Słońca.
Kościół dążył do zniszczenia rdzennego pogaństwa ludów Europy poprzez asymilację i przejmowanie świątyń i świąt ludowych. Chrześcijanie budowali swoje kościoły na miejscach dawnych kultów. Przyswoili sobie pogańskie symbole w wystroju kościoła i dodali niektóre pogańskie zwyczaje do swoich rytuałów. Zmienili nieznacznie nazwy niektórych pogańskich bóstw i uczynili zeń świętych, dodając do chrześcijańskiego panteonu. Boże Narodzenie zastąpiło Saturnalia oraz Święto Boga Słońca Mitry.
W końcu IV wieku pojawił się problem. Kult Mitry w wielu aspektach przypominał kult Wielkiej Matki. Poganie w Europie też czcili Boginię Matkę. Ojcowie Kościoła potrzebowali więc pogodzić patriarchalną religię z religią bogiń, potrzebowali prawdziwej Bogini Matki. Początkowo nieważna w świecie chrześcijańskim Maria uzyskała nową znaczącą pozycję, jako Matka Boga – Królowa Niebios, której pierwowzorem była Isis, egipska Królowa Niebios.
. W wiekach nauki rozumu zaburzyła się jedność człowieka i natury, materii i ducha, połączenia z wielkim cyklem koła życia. Wiedza i religia, dawna mądrość oddzielona została od ziemi, natury i symbolicznego kontynuowania celebrowania co rocznego powrotu światła. Świat Zachodu zafascynowany sobą i technologią sprowadził święta Bożego Narodzenia do komercji. Pozostała tęsknota za odrodzeniem duchowości powiązanej z naturą, głodni jesteśmy bogactwa symboli i nauk ludzi, którzy rozumieli i rozumieją duchowe połączenie powietrza, wody, ziemi, roślin, zwierząt, księżyca i słońca. Duchowość powraca do naszych serc. Oczekujemy powrotu światła nie tylko tego zewnętrznego ale też i wewnątrz nas. Święta te prowadzą nas do refleksji, analizy i odnowy.
Niebo staje się szare, mróz rysuje wzory roślinne na szybach tęskniąc za zielenią lata. W spokoju i ciszy ciemności wpatrujemy się w tajemnicę wielkiego cyklu pełni, naszej własnej śmierci, narodzin i życia. Powrót Słońca, święto Yule to czas życzliwości, radości, wyrażania dobrych życzeń, czas błogosławieństw, czas pokoju oraz uznania i docenienia wszystkiego tego co otrzymaliśmy od innych. To też okazja by wyrazić im swoją wdzięczność, to czas dawania prezentów. A najważniejsze jest to, że Święta te prowadzą nas poprzez rytuały do celebracji równowagi ciemności i światła i łączą nas z poprzednim i poprzednim i jeszcze poprzednim powrotem światła na ziemię.
Alicja Bednarska
Słownik mitologii greckiej i rzymskiej – Joel Schmidt
Mitologia – Jan Parandowski
Słownik kultury antycznej pod red. Lidii Winniczuk
Złota gałąź – James George Frazer
Ludy Mezopotamii – mitologie świata pod red. Grażyny Skibickiej
Czarownice i Dakinie – John Myrdhin Reynolds
Yule, a celebration of Ligot and Warmth – Doroty Morrison
The return of the Light – Carolyn Mc Vickar Edwards
Pagan Christmas – Christian Ratisch I Claudie Muller-Ebeling
